Βία και Αθλητισμός. Τα αίτια του φαινομένου στην Ελλάδα

Του Γιάννη Μπακόλα

Με αφορμή το σημερινό ντέρμπυ μεταξύ Ολυμπιακού - Παναθηναϊκού και τους φόβους για πιθανά επεισόδια καλό θα ήταν να προβληματιστούμε για τα αίτια αυτού του κοινωνικού φαινομένου, που ιδιαίτερα στη χώρα μας λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις.

Αν και το αθλητικό ιδεώδες είναι παγκόσμια αποδεκτό, τις τελευταίς δεκαετίες παρατηρούνται φαινόμενα φανατισμού και βίας στους αθλητικούς χώρους. Ο φανατισμός και η βία αποτελούν εκδηλώσεις ξένες προς τις αξίες και το ήθος που αντιπροσωπεύει το αθλητικό ιδεώδες και συνδέονται με τις γενικότερες συνθήκες, οι οποίες χαρακτηρίζουν το χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού στις μέρες μας.

Οι κύριες αιτίες αυτών των εκφυλιστικών φαινομένων πρέπει να αναζητηθούν αρχικά στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, η οποία καλλιεργεί την επιδίωξη της νίκης με κάθε μέσο, οξύνει τον ανταγωνισμό και δυναμιτίζει το κλίμα των αθλητικών συναντήσεων. Επίσης, η ανοχή και υπόθαλψη του φανατισμού από τους παράγοντες που διοικούν τα σωματεία και από τον αθλητικό τύπο ενθαρρύνουν την «οπαδοποίηση» των φιλάθλων και την εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών στους αθλητικούς χώρους. Τα γεγονότα της Ριζούπολης πριν από μερικά χρόνια θεωρούνται από μερικούς καύχημα και αναρτώνται στο Διαδίκτυο ως ένδειξη "γενναιότητας" απέναντι στον αντίπαλο. (Για του λόγου το αληθές δες και το σχετικό βίντεο http://www.youtube.com/watch?v=cB9o7Zbu9Ns&feature=related). Οι συνεχείς αναπόδεικτες καταγγελίες για ευνοϊκές διαιτησίες προς συγκεκριμένη ομάδα έχουν δηλητηριάσει πλέον κάθε Έλληνα φίλαθλο που πηγαίνει στο γήπεδο πρώτα για να αποδοκιμάσει τον διαιτητή και μετά να υποστηρίξει την ομάδα του.

Παράλληλα, ο κοινωνικός κομφορμισμός, δηλαδή η τάση του ανθρώπου να εντάσσεται σε ομάδες, επειδή του παρέχουν ασφάλεια, υποκατάστατα προσωπικότητας (σημαίες, σύμβολα) και κύρος, μετατρέπει τους νέους, κυρίως, φιλάθλους σε όχλο, αποτελεί ένα επιπλέον λόγο εμφάνισης της βίας σε αθλητικούς χώρους. (Αξίζει να δείτε την ταινία που προτείνει ο Δημήτρης Μπούνιας για να καταλάβετε τι εννοώ). Η ένταση ενός αθλητικού αγώνα και οι συνθήκες μαζοποίησης που χαρακτηρίζουν τους αθλητικούς χώρους διευκολύνουν την υποταγή του ατόμου στη συμπεριφορά του όχλου και περιορίζουν τη δυνατότητα αντίστασής του στη δύναμη της μάζας.

Δεν πρέπει να εξαιρεθούν από τα παραπάνω οι πιεστικές συνθήκες ζωής, κυρίως στις μεγαλουπόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη), η ανεργία και τα γενικότερα προβλήματα, που συνιστούν τη σκληρή σημερινή πραγματικότητα και προκαλούν τη δυσαρέσκεια και την αντίδραση των νέων, η οποία συχνά διοχετεύεται σε αντικοινωνικές πράξεις, καθώς επίσης και η έλλειψη ισχυρής πολιτικής βούλησης και η ελαστικότητα στην εφαρμογή των νόμων που ενθαρρύνουν την παραβατική και αξιόποινη συμπεριφορά. Ο χουλιγκανισμός πλέον έχει γίνει τρόπος ζωής για πολλούς νέους στη χώρα μας. Τέλος η κρίση του οικογενειακού θεσμού και της εκπαίδευσης εμποδίζει τους νέους να αναπτύξουν τα αίσθημα του μέτρου, της ευθύνης και της συλλογικότητας.

Το φαινόμενο της βίας είναι ιδιαίτερα έντονο στα γήπεδα ποδοσφαίρου, γιατί είναι το πιο μαζικό και ταυτόχρονα το πιο λαϊκό άθλημα, κάτι που δεν συμβαίνει με άλλα αθλήματα όπως το τέννις, το μπάντμιντον , η ιππασία που δεν εκφράζουν το λαϊκό αίσθημα. Ωστόσο παρατηρεί κανείς ότι τα τελευταία χρόνια και άλλα αθλήματα υφίστανται τις συνέπειες όπως το μπάσκετ, το βόλεϊ, ακόμα και το πόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα πρόσφατα γεγονότα στην οδό Λαυρίου έγιναν με αφορμή έναν αγώνα βόλεϊ γυναικών.

Η εξάλλειψη αυτών των φαινομένων είναι καθήκον όλων μας και θα επιτευχθεί όχι μόνο με την αυστηρή εφαρμογή των νόμων, αλλά και με την ανθρωπιστική παιδεία που πρέπει να αποκτά κάθε νέος άνθρωπος. Ας ευχηθούμε λοιπόν να μη χυθεί άλλο αίμα με αφορμή αγώνα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ.